nhận ra nhau: ĐÓNG DIỄN LẠI FIM TƯ LIỆU BỒ TÁT QUẢNG ĐỨC TỰ THIÊU ?

Minh Thạnh -Phật giáo Việt nam

Bài viết này chỉ nhằm mục tiêu chỉ ra một số khác biệt trên hình ảnh (tĩnh/video) ghi lại khoảnh khắc Bồ tát Thích Quảng Đức tự thiêu, để hướng đến vấn đề, rằng sự khác biệt đó cho thấy một số tư liệu hình ảnh (tĩnh/video) có thể là đã được dựng đóng lại về sau, không phải là hình ảnh thực ghi tại hiện trường.

Chúng tôi kính lời cảm ơn một bạn đọc đã gởi cho chúng tôi những hình ảnh với những so sánh khác biệt ban đầu. Từ đó, chúng tôi tiếp tục so sánh và phát hiện thêm một số những khác biệt nữa.

Chúng tôi chỉ xin dừng lại ở kết luận là có thể đã có việc đóng diễn lại hình ảnh/video, còn:

-    Ai làm việc đó?
-    Tại sao họ làm?
-    Để làm gì?
-    Những tư liệu dàn dựng lại đã được dùng như thế nào?
-    Hậu quả ra sao?

thì xin để bạn đọc chúng ta cùng tìm hiểu, sưu tầm những tư liệu, thông tin bổ sung.

Chúng tôi tạm thời chia những hình ảnh dưới đây làm 3 loại:

- Loại đánh số thường là những hình ảnh, hoặc ảnh chụp, hoặc ảnh trích từ phim đã được nhiều người biết đến từ sau khi xảy ra sự việc Bồ Tát Quảng Đức tự thiêu.

- Loại đánh số La Mã chỉ có 1 bức, là ảnh chụp tư liệu di vật chiếc xe chở Hòa thượng Quảng Đức đến và đậu ở nơi tự thiêu được bảo tồn như một cổ vật lịch sử, chụp về sau.

- Loại đánh số theo chữ cái La Tinh in hoa là những hình ảnh trích từ video clip mới xuất hiện và được biết đến thời gian gần đây trên mạng, nhất là ở trang You Tube.

Xin bạn đọc xem kỹ những bức ảnh dưới đây, tập trung chú ý vào các mũi tên để so sánh những điểm khác biệt giữa các ảnh 1, 2, 3, 4, 5, I với các chi tiết trong ảnh A, B, C, D, Đ.

Ảnh 1

Ảnh 2

Ảnh 3

Ảnh 4

Ảnh 5

Ảnh I

Ảnh A

Ảnh B

Ảnh C

Ảnh D

Ảnh Đ

Chúng ta sẽ thấy có sự khác biệt

- Nhóm các ảnh A, B, C, D, Đ có hậu cảnh (bối cảnh) khác biệt rõ ràng với nhóm ảnh 1, 2, 3, 4. Xin chú ý các chi tiết cột đèn có bảng tên đường, tấm biểu ngữ, trụ đèn xanh đèn đỏ, hình dáng tòa nhà. Đặc biệt là việc có xuất hiện một tấm biểu ngữ, dường như không phải tiếng Việt vì ở dòng chữ lớn nhất không có khoảng trắng nào ở giữa.

- Cũng cùng trong sự so sánh, chú ý sự khác biệt vị trí ngồi của Hòa thượng Quảng Đức, hướng nhìn của ngài so với chiếc xe. Đặc biệt so sánh sự khác biệt vị trí của thùng xăng so với bánh trước chiếc xe hơi. Chú ý, một bên, thùng xăng bị biến dạng vì nóng khi Hòa thượng Quảng Đức vẫn còn ngồi yên trong lửa đỏ, và một bên thùng xăng còn nguyên và ở vị trí hoàn toàn khác khi nhục thân Hòa thượng đã ngã ra đất.

- Trong nhóm ảnh 1, 2, 3, 4, 5, đặc biệt ảnh 5, cho thấy không có sự hiện diện của cảnh sát. Trong khi, ở nhóm ảnh A, B, C, D, Đ sự hiện diện của cảnh sát là rõ ràng.

- Có thể so sánh màu sơn chiếc xe là di vật lịch sử (ảnh I) với màu sơn chiếc xe trong video clip liên hệ.

Một loạt các chi tiết khác biệt cho phép chúng ta đặt vấn đề, có thể video clip tư liệu được công bố gần đây là chỉ là phim đóng lại, không phải là phim quay tại hiện trường nơi xảy ra sự việc.

Như đã trình bày ở trên, bài viết này sẽ chỉ là phần mở đầu của một câu chuyện dài, mà bạn đọc sẽ giữ vai trò là những tác giả tiếp theo, bằng những lời bình luận, thông tin, tư liệu bổ sung.

Chúng tôi, trong dự tính, cũng có thể có những bài viết tiếp theo về vấn đề này.

Trong quá trình hoàn thiện bài viết này, chúng tôi có được một số nhà báo đề nghị không nêu danh tính đóng góp ý kiến bổ sung. Chúng tôi xin phép được đưa nguyên văn vào dưới đây:

Vài chi tiết rõ nhất - không thể chối cãi - cho thấy cảnh video đã được dàn dựng lại:

A. Tỷ lệ (proportion) chiều cao của căn nhà sau lưng hiện trường so với chiều cao chung của đám đông : Trong những ảnh thật (Ảnh A1 chẳng hạn), căn nhà nầy chỉ cao khoảng 5/3 (1,7 lần) chiều cao của các vị sư dù đứng gần hay xa căn nhà. Trong khi đó, trong Video, ngoài kiến trúc và ngoại cảnh của căn nhà đã khác rồi, chiều cao của căn building lại cao khoảng 7/3 (2.3 lần) chiều cao của các vị sư.

Ảnh A1: Chiều cao của vách tường trước căn nhà chỉ cao khoảng 1,7 lần chiều cao các vị sư

Ảnh Video: Chiều cao của vách tường trước building l ạ iỉ cao khoảng 2,3 lần chiều cao các vị sư

B. Từ ngoài nhìn vào, phía tay phải của căn nhà lợp mái tôn đỏ là những căn nhà khác xây nối theo như trong hình thật. Ngược lại, trong Video, những căn nhà khác nay đã biến mất, thay vào đó là những lùm cây to của một công viên.

Ảnh 4: Nhà xây nối tiếp nhau.

Video (Ảnh A): Nhà đứng một mình, nối với một lùm cây.

C- Trong hình thật (Ảnh 3), từ trái sang phải có 3 cột thẳng đứng nằm trước ngôi nhà: Một trụ xây kiểu échafaudage, một trụ ximăng hình ống, và một trụ đèn xanh/đỏ kiểm soát giao thông. Nhưng trong Video, trước căn nhà nầy không có cột đèn nào cả.

Ảnh 3: Có 3 cột xây trước ngôi nhà.

Trong Video: Ảnh A, trước building không có trụ nào cả.

D. Enjoliveur bánh trước của xe trong hình thật (Ảnh 3 và Ảnh 4) có vòng trung tâm rất đậm, rõ nét lồi ra. Còn trong Video thì chỉ là một enjoliveur phẳng (flat/plat)

Ảnh 3 và Ảnh 4, trung tâm bánh xe có 2 vòng đồng tâm (concentric) rõ nét.

Còn bánh xe trong Video thì phẳng lỳ, hoặc chỉ phồng ra mà không có vòng đồng tâm.

E. Ngọn lửa trước khi HT TQĐ sắp ngã xuống: Video từ 2.47 đến Video 3.07.

Trong video, dù đã cháy được 41 giây (từ 2.06 bắt đầu đến 2.47) mà lửa vẫn bùng cháy dữ dội vì quá nhiều xăng. Còn trong hình thật (Ảnh 2), ngay từ lúc ngài TQĐ chưa ngã, ngọn lửa đã thưa và loảng lắm rồi vì ít xăng hơn.

Video 2.47: Lưng vẫn thẳng

Video 2.49: Lưng ngã xiên 45 độ

Video 3.07: Lưng ngã xuống đất

Ảnh 2: Ngay khi chưa ngã, lửa đã thưa và loãng lắm rồi

F. Người đổ xăng trong Video tiếp tục đổ xăng lên mặt đường hướng về phía đầu chiếc xe Austin (nghĩa là thẳng góc 90 độ với trục xe). Nhưng trong hình thật (Ảnh 1), toàn bộ vùng lửa (trên mặt đường) lại song song với trục xe.

Trước khi đốt (Video 1.14)

Sau khi đốt (Video 3.45)

Ảnh 1

Video (1.14): Trước khi đốt, một nhà sư đổ xăng xuống mặt đường, từ lưng của Bồ Tát hướng về bánh xe Austin,cho nên sau khi đốt (Video 3.45) dòng lửa tạo thành một trục thẳng góc với chiếc xe. Trong khi đó, trên Hình thật (Ảnh 1), vũng lửa trên mặt đường lại cháy song song với trục xe Austin.

Video nầy đương nhiên là GIẢ (Video đen trắng, được thêm màu vào, giống những carte postale Phap thời 1960, thời này chỉ có super 8 -andy warhol- nên màu thêm vào sau này, khi transferred qua Video).

Vị trí, tư thế ngồi của vị Bồ Tát, cách bố trí của chiếc xe, và chính chiếc xe trong Video đều được dàn dựng. Cách quét ông kính camera ẫn sau lưng các vị sư hoặc các viên cảnh sát đều để tìm cách che dấu / giảm thiểu những sơ hở có thể bị phát hiện.

Video nầy có lẽ làm với 2 mục đích:

(i) như một film tài liệu tái dựng lại (reinact) sự cố để ai dùng vào mục đích gì thì dùng vô tội vạ; và

(ii) mà đây mới là mục đích chính : một cách vô thức, implant (cài đặt) vào memory mọi người ấn tượng rằng vị Đại Bồ Tát Thích Quảng Đức đã bị tưới xăng lên người chứ không tự tưới xăng lấy.

Mỹ là vua xử dụng phương pháp nầy để đầu độc cả thế giới. Phương pháp nầy có tên gọi ai cũng biết mà chẳng ai ngờ: Hollywood!

Hoà thượng Thích Quảng Đức tự thiêu

Đây là video gốc:
*****

Clip HT Quảng Đức tự thiêu diễn lại: từ điểm nhìn chuyên môn

Trong bài trước, chúng ta đã có thể kết luận video clip Hòa thượng Thích Quảng Đức tự thiêu hiện đang phổ biến trên mạng internet là một sản phẩm được đóng diễn lại, không phải quay tại hiện trường.

Trong bài này chúng ta sẽ cũng đi đến cùng một kết luận, nhưng không phải trong sự so sánh với những bức ảnh chụp tại hiện trường, mà từ những điều rút ra từ chính video clip trên.

Chắc chắn là phần đông Phật tử chúng ta đều không phải là người dễ bị lừa gạt bởi những trò tiểu tâm như thế.

Nhưng dù có một vài Phật tử ngộ nhận đi nữa, thì thiết tưởng chúng ta cũng vẫn nên tìm hiểu để lên tiếng làm cho sáng rõ, với tinh thần “Chân thật biết là chân thực, phi chân biết là phi chân” (Kinh Pháp cú).

Tuy nhiên, điều đáng nói đây là video clip duy nhất về sự kiện Hòa thượng Thích Quảng Đức tự thiêu được quảng bá trên mạng không được giới thiệu rõ ràng, nhưng được dịch ra nhiều thứ tiếng, thậm chí tiếng Nga, do đó số khán giả trên khắp thế giới lầm tưởng có thể là rất nhiều. Do đó, việc làm sáng rõ, thực hư, giả chân video clip này lại càng cần thiết hơn nữa.

Những lời giới thiệu xuất xứ video clip trên trang Youtube, một trang mà hầu như ai cũng có thể post video lên, thường là không đáng tin. Tuy nhiên, chúng tôi cũng xin ghi nhận lại ở đây để bạn đọc tham khảo.

Video clip Hòa thượng Thích Quảng Đức tự thiêu (bắt đầu bằng hình ảnh chư tăng vây quanh Hòa thượng được trích từ một đoạn phim dài hơn, nói về mâu thuẫn giữa Phật giáo và chính quyền Ngô Đình Diệm). Đoạn phim đó được giới thiệu như sau:

“Một trích đoạn trong bộ phim tài liệu “MONDE CANE” của hai nhà làm phim Guatiero Jacopettit, Franco Prosperi (Italia) sản xuất năm 1963 về những vụ đàn áp biểu tình tại Sài Gòn và vụ tự thiêu của Hòa thượng Thích Quảng Đức tại ngã tư Lê Văn Duyệt – Phan Đình Phùng”.

Trước hết, về mặt chuyên môn, ý kiến cho rằng vào năm 1963 chưa có phim màu để nói rằng video clip màu mà chúng ta đang tìm hiểu đây là giả mạo, thì không hẳn đúng. Phim màu được dùng để quay phim tài liệu từ Thế chiến thứ II. Chỉ có điều là nó không thông dụng vì đắt tiền, việc in tráng khó khăn. Trên kênh National Geographicvẫn thường xuyên chiếu những phim “World War II in color”. Mới đây, chúng ta cũng mới có được bản màu phim về Điện Biên Phủ do một đạo diễn Xô Viết nổi tiếng thực hiện (1954).

Đoạn trích video clip có thuyết minh bằng tiếng Ý, vì vậy, không thể hiểu được lời thuyết minh.

Nhưng trong cách dựng phim (suốt cả trích đoạn dài, gồm trường đoạn biểu tình trước đó) không hề có dấu hiệu nào từ tác giả cho biết đây là phim đóng lại để thể hiện sự minh bạch đối với khán giả.

Phim tài liệu đóng lại vẫn là một loại hình phổ biến. Thường có hai dạng đóng lại:

1. Dùng chính khung cảnh đã xảy ra sự kiện và những người đã tham gia sự kiện để đóng lại những giờ phút lịch sử mà việc ghi hình thực tế tại lúc diễn ra sự kiện đã không thực hiện được. Việc tái tạo là đúng như thật, như đã diễn ra, với chính những người có mặt khi sự kiện diễn ra. Để phục vụ cho một số mục tiêu như cổ động, tuyên truyền chẳng hạn, việc đóng lại không được thông báo cho khán giả.

2. Phim đóng lại theo lời kể của một nhân vật có mặt tại hiện trường. Trong trường hợp này, thông báo phim tư liệu đóng lại được thể hiện bằng nhiều cách: lời kể của nhân vật đã trực tiếp chứng kiến, các thông tin bằng chữ...

Nếu không có những yếu tố như trên, phim tài liệu (không có cốt truyện, nhân vật) về một sự kiện nhưng lại là phim đóng diễn lại, không phải thu hình vào thời điểm sự kiện diễn ra thật sự, tạo cách hiểu lập lờ nơi tác giả, thì đó là một dạng phim tài liệu ngụy tạo.

Để phim giả đóng dựng lại trông có vẻ giống như phim thực, những đạo diễn không đứng đắn thường sử dụng thủ thuật trộn lẫn những đoạn phim quay ngay tại hiện trường (phim tài liệu thực) với những đoạn phim đóng diễn lại (phim tài liệu giả). Trích đoạn “Monde Cane”, trong đó có trường đoạn Hòa thượng Thích Quảng Đức tự thiêu thuộc loại xen lẫn thật giả này (1).

Riêng trường đoạn Hòa thượng Quảng Đức tự thiêu lại là trường đoạn hoàn toàn giả.

Như đã nói, việc so sánh video clip với ảnh chụp tư liệu để chứng minh video clip Hòa thượng Thích Quảng Đức tự thiêu là phim đóng diễn lại coi như đã xong, đã đi đến kết luận rõ ràng.

Ở đây, chỉ căn cứ vào nội dung video và có thể với những so sánh khác. Dưới đây là một số điểm phân tích:

- Trợ lý đạo diễn đã sơ suất rất nặng nề khi chọn địa điểm quay. Hẳn là theo tài liệu, họ đã tìm một địa điểm có trạm xăng để thu hình. Nhưng họ không biết gì về trạm xăng góc Nguyễn Đình Chiểu – Cách Mạng Tháng Tám (Phan Đình Phùng – Lê Văn Duyệt vào năm 1963) vẫn còn tồn tại cho đến khi tháo dỡ để xây tượng đài Bồ Tát Thích Quảng Đức. Nhưng nhìn từ góc đặt máy quay thì trạm xăng không phải là bối cảnh. Đàng này, vì không có thực tế, nên đạo diễn (đúng hơn là trợ lý đạo diễn phụ trách chọn cảnh quay) đã thể hiện bối cảnh là một trạm xăng, với dòng chữ Esso. Trạm xăng này, đã ở sai vị trí, lại rất khác với trạm xăng thực tế. Sơ suất này của trợ lý đạo diễn đã khiến người xem ở TPHCM dễ dàng nhận ra đây là phim dựng lại.

- Sai sót thứ hai là sai sót của giám đốc thiết kế mỹ thuật (art director) hoặc có thể là họa sĩ phục trang (costume designer). Toàn bộ các nhà sư trong đoạn phim đều mặc pháp phục theo kiểu Nam tông, chỉ một màu vàng sẫm. Điều này trái với thực tế là trong các cuộc biểu tình chống Ngô Đình Diệm đàn áp Phật giáo do Ủy Ban Liên phái Phật giáo tổ chức, y phục của các vị sư có sự khác biệt (do nhiều tông phái khác nhau).

Chung quanh Hòa thượng Thích Quảng Đức, một vị giáo phẩm Bắc Tông, nhưng toàn là tăng chúng Nam tông là điều vô lý. Giám đốc nghệ thuật không hiểu gì về Phật giáo Việt Nam, nói chi là có thể biết được chính xác y phục của tu sĩ Phật giáo có mặt lúc đó. Họ chỉ cho “diễn viên quần chúng” mặc một kiểu y phục như chư tăng Campuchia, Thái Lan...

- Một sơ suất nữa của Giám đốc nghệ thuật hay nhân viên phục trang là ở trang phục của cảnh sát. Cảnh sát chế độ Sài Gòn không mặc như thế (dây đeo quân trang màu trắng), mà họ dùng dây đeo quân trang màu sẫm (nâu).

- Sơ suất của đạo diễn, có thể kể trước tiên là vị trí đặt camera. Quay theo kiểu trong video clip là kiểu quay lén như bằng điện thoại di động hiện nay, kiểu quay nghiệp dư.

Còn phóng viên vào năm 1963 có máy quay phim, lại là phim màu, phải là loại phóng viên chuyên nghiệp hàng đầu. Họ không bao giờ chấp nhận góc quay như thế. Mà ít ra, họ phải thu hình ở vị trí như phóng viên ảnh với bức ảnh đã chụp, tức ở vị trí hàng đầu, không sau ai cả.

- Một sơ suất nữa của đạo diễn là hoạt động của toán cảnh sát. Đạo diễn không hiểu gì về nghiệp vụ cảnh sát có tính chất toàn cầu. Khi thấy có một biến cố nào sắp xảy ra, mà chết người là điều nghiêm trọng, thì công việc của cảnh sát là phá vỡ ngay biến cố đó, cụ thể là ngăn chận ngay việc người khác đổ xăng lên nhục thân Hòa thượng, thu giữ bình xăng, giữ người tưới xăng (tức kẻ đang chuẩn bị một vụ giết người).

Còn khi ngọn lửa bùng lên rồi, nếu có cảnh sát, thì việc của cảnh sát là dập lửa, cứu nạn nhân, không cho xảy ra việc chết người.

Nếu tình huống diễn biến có thể đã đến mức chết người, thì cảnh sát phải cứu người, đưa đi bệnh viện (có thể là giữ ngay tử thi, phòng ngừa hệ quả sau đó).

Đàng này, trong video clip cảnh sát đã hành động như những người bảo vệ việc tư thiêu, mà video clip diễn tả như một vụ giết người, không cho người chung quanh cản trở việc tưới xăng.

Những diễn viên “cảnh sát Sài Gòn” đã được chỉ đạo diễn xuất kỳ quặc đến mức không chút nào là cảnh sát, khiến cho khán giả đã thấy là giả, nhưng dàn dựng quá ấu trĩ.

Nếu xem trường đoạn trong đoạn trích trước cảnh Hòa thượng Thích Quảng Đức tự thiêu, thì chúng ta cũng có thể thấy nhiều sai sót vụng về của đạo diễn. Đoạn phim thuyết minh bằng tiếng Ý nên tôi không hiểu gì. Nhưng khi đạo diễn thể hiện một tượng Phật với động tác zoom máy nhanh, góc quay hấc, tạo nên người đọc cảm tưởng về sự trả thù của Đức Phật sau những vụ đánh đập nhà sư và đàn áp biểu tình trước đó. Nhưng tượng Phật là tượng Phật đứng khá lớn kiểu... Nam tông, dựng nơi công cộng. Còn nhà sư bị binh lính đánh đập đổ máu cũng mặc y Nam Tông!

Cuộc biểu tình chống chính quyền Sài Gòn sau việc nhà sư bị đánh đập được thể hiện là một cuộc biểu tình bạo động, lật xe, thượng cẳng chân, hạ cẳng tay, hết sức xa lạ với tinh thần bất bạo động của Phật giáo Việt Nam. Cuộc xô xát hỗn loạn giống như những cảnh xung đột ở Palestin, lại lấy bối cảnh là nơi dáng dấp thôn quê, càng trái ngược với những cuộc biểu tình của Phật giáo Việt Nam năm 1963 tập trung ở trung tâm Sài Gòn.

Sai trong thể hiện diễn xuất là của đạo diễn. Còn sai trong chọn địa điểm, thì theo giáo khoa điện ảnh, là do trợ lý đạo diễn.

Vì vậy, đoạn phim tài liệu dựng lại là một đoạn phim hết sức vụng về, cẩu thả.

Dường như chỉ có vài mươi giây ghi hình Bà Ngô Đình Nhu đi vài bước tươi cười trước cửa một dinh thự là phim tài liệu thật. Điều này làm cho khán giả tưởng lầm tất cả đều thật.

Cái cách làm phim tài liệu giả này không lạ gì với điện ảnh phương Tây, nói chi là Holywood. Khi học ở trường sân khấu điện ảnh, tôi đã được thầy cho xem một số ảnh từ những phim tài liệu được đóng diễn lại sự kiện Tết Mậu Thân 1968 ở Huế, một sự kiện mà khán giả truyền hình rất quan tâm lúc đó.

Thật không thể nhịn cười khi thấy những cô gái Huế chèo đò trên sông “Hương” mặc áo sườn xám kiểu Trung Quốc, còn việc tấn công vào Huế thì được đóng diễn theo kiểu công thành thời Trung cổ, những người lính dùng một cây to để húc vào cửa thành...

Việc đóng diễn lại video clip Hòa thượng Thích Quảng Đức theo kiểu biến một vụ tự thiêu thành một vụ giết người, một cuộc đấu tranh bất bạo động biến thành vụ ẩu đả thô bạo giang hồ như thể, không gì khác hơn là nhằm bôi nhọ hình ảnh thiêng liêng của Phật giáo Việt Nam trước khán giả truyền hình mạng toàn thế giới, hạ thấp giá trị tinh thần của Phật giáo Việt Nam, xuyên tạc lịch sử và cung cấp tư liệu cho những kẻ có ý đồ xuyên tạc lịch sử Phật giáo Việt Nam khai thác.

(1) Không nên lầm với loại phim bán tài liệu (semidocumentary) hay còn gọi là docudrama, hay docudrame, là phim tài liệu đóng diễn lại các sự kiện lịch sử, tập trung mô tả sự kiện ở mức chân thực tối đa, sử dụng thi pháp điện ảnh mang tính văn học, có thể có hư cấu để làm dịu đi tính chất tư liệu vốn khô khan khó tiếp thu, cũng như thể hiện cảm xúc, suy nghĩ chủ quan của đạo diễn. Ngoài ra còn có loại phim tài liệu dàn dựng (docufiction) hoặc phim truyện lịch sử (historical fiction), khác rất xa với đoạn phim tào liệu mà chúng ta đang bàn luận ở đây.

Xem đoạn phim tài liệu có thuyết minh bằng tiếng Anh:

***

Nguồn Phật giáo Việt nam Trên blog tranhung09

Bài đã đăng gần đây

nhận ra nhau

Thứ Hai, 14 tháng 11, 2011

ĐÓNG DIỄN LẠI FIM TƯ LIỆU BỒ TÁT QUẢNG ĐỨC TỰ THIÊU ?

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét